Hasiera

Ordizia

Mota: Udala
Oharrak: Alfontso X.a Jakitunak 1268ko uztailaren 30ean hiribildu-titulua eman zion hainbat abantaila eta pribilejiorekin batera. Gainera, orduan oso ohikoa zen bezala, izena ere aldatu zion eta Ordizia izatetik Villafranca izatera pasa zen: "Sepan quantos este priuilegio uieren et oyeren cuemo nos don Alfonso (...), por sabor que auemos de fazer una puebla en aquel logar que dizen Ordicia, a que nos ponemos nombre Villaffranca..." 1399an Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Gaintza, Itsasondo, Legorreta, Zaldibia eta Lazkaoko hamar etxe elkartu zitzaizkion hiribilduari, jauntxoen bidegabekerietatik babestearren. 1512ko martxoaren 18an sute handi batek hiri osoa suntsitu zuen eta berreraiki beharra izan zuten ondorengo urteetan. Horretarako Batzar Nagusien eta Juana Eroa Gaztelako erreginaren diru-laguntzak jaso zituzten. Gainera, Juana Eroa erreginak asteazkenero merkatua ospatzeko eskubidea eman zien 1512ko maiatzaren 15ean. 1615ean lehen Ordiziara bildutako herriek hiribildu-titulua lortu zuten eta banandu egin ziren. 1644an, ordea, Beasainekin elkartu zen Gipuzkoako Batzarretarako ordezkarien gastuak arintzearren. 1687an, berriz, Arama eta Zaldibia elkartu zitzaizkien eta 1710ean Ataun. 1818tik aurrera hasi zen Batzar Nagusietara bakarrik joaten. Lehen Karlistadan Zumalakarregi jeneralak hiribildua setiatu eta hartu zuen (1835). Bigarrenean, Karlos VII.ak Gipuzkoako Foruak Ordizian zin egin zituen 1875ean. Herriaren izenari dagokionez, Ordiziari hiribildu-titulua eman zitzaioneko testuan irakur dezakegu herriaren jatorrizko izena Ordizia dela eta erregeak eman ziola Villafranca izena. Erdi Arotik hasi eta XX. mendera arte Villafranca izenak ez zuen aldaketarik izan. 1916an herriari Villafranca de Oria izena eman zitzaion. Urte hartan dekretu baten bidez bereizi ziren izenkideak ziren udalak, kasu gehienetan inguruko ibaiaren izena gehitu zitzaiela (Miranda de Arga, Miranda de Ebro, Vera de Bidasoa...). 1967an, frankismoaren amaiera aldera, herriari Villafranca de Oria izenaren ordez, Villafranca de Ordizia izena ematea proposatu zuen Udalak eta aldaketa hura 1970eko maiatzaren 20an onartu zen. Urte gutxiren buruan, 1981ean, udalbatza osoak hiriari Ordizia izena jartzea erabaki zuen. Azken batean, Ordicia izenez ezagutzen baitzen 1268an Gaztelako Alfontso X.ak Villafranca hiria kokatzeko aukeratu zuen lekua. Gasteizko foruan Ordicia izena irakurri badaiteke ere, bada hiribilduaren jatorrizko izena Herdicia dela esan duenik. Serapio Muxika eta Carmelo Etxegaraik egindako Ordiziako Monografia Historikoan (1908) hau irakur daiteke: "¿Sería Erdizia y no Ordizia? Apuntamos la conjetura porque en las Ordenanzas de la Cofradía de Santa Ana aprobadas el 26 de Julio del año de 1509, se leen las siguientes palabras: "Dentro de la iglesia de San Bartolomé de herdizia...". En jurisdicción de Rejil hay una iglesia de San Isidro de Erdoizta y entre la villa vizcaína de Marquina y la anteiglesia de Cenarruza un modestísimo santuario de Santa María de Erdoza que alguna vez aparece escrita Herdoza casi como la de San Bartolome de Herdizia. Existe también en Vizcaya el apellido Erdoiza." Julio Caro Barojaren arabera, Ordicia hitzak berak ere tokiaren ezaugarriak adierazten ditu. Izen deskribatzailea litzateke, espazio baten erdian bizi den herri bat izendatzen duena eta horren jatorria oso antzinakoa litzateke (Caro Baroja, J.: 1986) .
Ahozkoa: Ordicia (017), Ordizi (089-41), Ordizi (089-41), Ordizi (089-41), Ordizi (009), Ordizi (011), Ordizi (016), Villafranca (009)
Erdal era: Villafranca

• Zure iritzia
• Bidali zure argazkia (1)